Berghem – plaats van rechtspraak

De Sint Willibrordusstraat in Berghem. Een logische straatnaam, zou je zeggen. De Berghemse kerk heet immers ook zo en die staat prominent met de voorkant aan dezelfde weg. Toch bestaat deze straatnaam pas sinds 1948. Het gemeentebestuur van Berghem was destijds ontevreden over de naam van de weg langs de kerk: het Mollenstraatje. Om deze route wat meer cachet te geven werd ze omgedoopt in het voornamer klinkende 'Sint Willibrordusstraat'.

door Jurgen Pigmans (Stadsarchief Oss)

Maar... jarenlang lag deze straat helemaal niet aan de voorzijde van de kerk. Ze liep er achterlangs, voorbij de kont van de kerk. Op 6 december 1895 werd de Willibrorduskerk door brand verwoest, te wijten aan een blikseminslag. De torenspits viel daarbij brandend op het kerkgebouw. Alleen het onderste gedeelte van de zestiende-eeuwse toren bleef behouden. De kerk werd na de sloop in 1899 weliswaar herbouwd, maar juist aan de andere kant van de toren, aan de westkant. Het huidige parkeerplein voor de kerk is dus de plaats waar vroeger de mensen zaten, knielden, baden en luisterden naar meneer pastoor.

Maelstand
Ook het Berghemse kerkhof is hier verdwenen. Dat lag ooit pal naast de kerk, maar was in de loop der jaren te klein geworden. Daarom werd verderop in Berghem een nieuwe begraafplaats aangelegd. In 1948, hetzelfde jaar als het Mollenstraatje van de kaart verdween. Jammer, want die oude naam was afgeleid van 'maelstand', de middeleeuwse benaming voor gerechtsplaats. Het Mollenstraatje kwam dus vroeger uit op de plek waar in Berghem recht werd gesproken. Je moet goed kijken, maar tekens daarvan zijn nog steeds op de toren van de Sint-Willibrorduskerk terug te vinden.
Die toren was ooit gebouwd als een verdedigingswerk, tegen invallen van de Geldersen, met wie de Brabantse hertog in die tijd nogal eens oorlog had. De ingemetselde ruit en x-tekens die nu nog te zien zijn, waren een signaal dat hier naast het lokale recht, ook het recht van de Brabantse hertog gesproken werd. Een voorname plaats dus, zelfs zonder de naam van een heilige. Meer informatie op www.stadsarchiefoss.nl of www.trefhetinoss.nl.